To kolejne po haluksach, równie częste jak one, schorzenie związane w dużej mierze z noszeniem niewłaściwego obuwia. Palce młotkowate kształtują się wskutek wadliwego ułożenia palców w trwałym przykurczu w stawie międzypaliczkowym bliższym, na skutek czego przybierają one charakterystyczny wygięty kształt.

Schorzenie dotyczy zazwyczaj drugiego i trzeciego palca. Towarzyszy mu zazwyczaj twardy, bolesny odcisk utrudniający noszenie zakrytego obuwia, modzele u podstawy palca, zaczerwienienia, obrzęki i wrastające paznokcie.

Wyprostowanie palców pacjenta bywa możliwe, ale utrudnione (wówczas mówimy o przykurczu korektywnym) lub całkowicie niemożliwe (wówczas mamy do czynienia z przykurczem utrwalonym). Nieleczona wada utrudnia chodzenie a  deformacja stopniowo pogłębia się – od podwichnięcia aż do zwichnięcia stawu śródstopno-palcowego.

Warto jednocześnie w tym miejscu odróżnić palce młotkowate od schorzeń podobnych i podobnie leczonych, ale obejmujących inne stawy:

• Młoteczkowatych – które dotyczą przykurczu w stawie międzypaliczkowym dalszym (a nie bliższym)
• Szponiastych – w których przypadku występuje przykurcz zarówno w stawie międzypaliczkowym bliższym, jak i dalszym. Dotyczą one wszystkich palców, oprócz palucha i występują przy zaburzeniach napięcia, wynikających z chorób i urazów neurologicznych.

Na rozwój tej nieestetycznej deformacji wpływa długotrwałe utrzymywanie stawów śródstopno-palcowych w zgięciu grzbietowym. Następuje to często na skutek długotrwałego noszenia spiczastego obuwia na wysokim obcasie. Może również pojawiać się przy regularnym noszeniu klapek czy balerinek, zmuszających palce do nienaturalnie przykurczonej pozycji, zapobiegającej zsuwaniu się obuwia. Najdłuższy palec środkowy pozostaje wówczas długotrwale w zgięciu w kierunku podeszwowym w stawie międzypaliczkowym bliższym. 

Wadliwe dobrane obuwie nie jest jedynym czynnikiem wpływającym na kształtowanie palców młotkowatych. Zaliczamy do nich również niektóre wady anatomiczne, takie jak stopę nadmiernie wydrążoną czy nadmierną długość palca, zazwyczaj drugiego (stopa grecka).

Palce młotkowate współistnieją często z innymi deformacjami, takimi jak np. haluksy czy płaskostopie poprzeczne oraz schorzeniami przewlekłymi, jak reumatoidalne zapalenie stawów czy zaburzenia neuro-mięśniowe. Skłonności do ich wystąpienia mają również pacjenci z nadmierną masą ciała i przewlekłymi stanami zapalnymi, diabetycy oraz pacjenci po 50. roku życia.

Podobnie jak w przypadku haluksów, leczenie palców młotkowatych może mieć charakter zachowawczy lub operacyjny. Przy niewielkich deformacjach należy wymienić obuwie na szerokie na płaskim obcasie. Pomocne jest także wykonywanie zaleconych ćwiczeń, relaksacja i wzmacnianie mięśni, terapia manualna, stosowanie odciążających ortez i wkładek. Należy jednak zaznaczyć, że leczenie zachowawcze nie zawsze daje spodziewane rezultaty.

Utrwalona wada wymaga jednak leczenia operacyjnego, zależnego od stopnia zaawansowania choroby. Gdy jest on niewielki, możliwe są korekty wykonywane w obrębie torebek stawowych i ścięgien. Wady pogłębione wymagają działania także na tkance kostnej. 

Zabiegi obejmują korekcję stawu międzypaliczkowego bliższego i ścięgien mięśni prostowników palca. Wykonywane są w znieczuleniu miejscowym lub podpajęczynówkowym.

Podczas  zabiegu artrodezy (usztywnienia stawów) usuwane są zajęte procesem chorobowym tkanki. W ich miejsce wprowadzony zostaje łączący fragmenty kostne implant lub druty, wyjmowane po ok. 4-6 tygodniach. Jeśli przyczyną schorzenia jest nadmiernie długi palec, chirurg skraca go. 

Niezależnie od wybranej metody, zabiegi mają na celu uzyskanie trwałego wyprostowanego palca. Należy dlatego zaznaczyć, że przy współwystępowaniu palca młotkowatego i haluksów do przywrócenia sprawności konieczne jest objęcie leczeniem obu tych deformacji, które wzajemnie na siebie wpływają i pogłębiają się.

Przygotowanie do zabiegu jest analogiczne jak w przypadku zabiegu usuwania haluksów.
Warto zapoznać się z opisem w ramach poświęconego im tekstu.

Po ok. 5. tygodniowej rekonwalescencji obejmującej noszenie obuwia ortopedycznego pacjenci mogą powrócić do noszenia obuwia tradycyjnego – koniecznie szerokiego i na płaskim obcasie o około 3 cm wysokości. Rehabilitacja obejmuje poprawę zakresu ruchu, czucia głębokiego, korekcję chodu i nieprawidłowych nawyków. Ponowna aktywność fizyczna możliwa jest po ok. 3 miesiącach od zabiegu.

Jeśli występują powikłania po zabiegu, zazwyczaj mają charakter pooperacyjny, związany z dolegliwościami bólowymi, krawieniami czy opuchlizną. Niezwykle rzadko nie udaje się uzyskać zamierzonego celu  – pełnego usztywnienia stawu i efektu wyprostowania palca.