Zaburzenia zrostu pojawiają się w około 5-10% złamań, zazwyczaj tych najbardziej skomplikowanych. Częściej występują u pacjentów obciążonych czynnikami ryzyka, które omawiam szerzej poniżej. Co ważne, bardzo rzadko występują one u dzieci.

Do zaburzeń zrostu możemy zaliczyć przede wszystkim opóźnienie zrostu, kiedy trwa ono powyżej 6 miesięcy, całkowity brak zrostu kości, zrost nieprawidłowy, związany ze skróceniem kości czy ich przemieszczeniem – czyli staw rzekomy.

Wszystkie one stanowią poważny problem, rzutujący na całość procesu leczenia. Powodują znaczny dyskomfort i pogorszenie jakości życia, wydłużają czas leczenia i zwiększają jego całościowe koszty. Niezbędne jest wówczas możliwie szybkie podjęcie skutecznego leczenia i intensywna współpraca pacjenta z lekarzem.

Na powikłania zrostu kości wpływ ma szereg czynników wczesnych i późnych, takich jak m.in.:

• Stany zapalne tkanki kostnej
• Przemieszczenia odłamów kostnych, utajone infekcje lub rozległe urazy tkanek w wyniku urazu
• Późne rozpoznanie złamań, błędy w technice operacyjnej i zespoleniach kości
• Wybrane choroby: autoimmunologiczne, metaboliczne, ogólnoustrojowe, endokrynologiczne, choroby wrodzone
• Zbyt wczesne obciążanie kończyny przez pacjenta
• Złamania otwarte, wieloodłamowe, wielomiejscowe
• Palenie tytoniu
• Okres pomenopauzalny
• Osteoporoza
• Zaburzenia wchłaniania lub regulacji stężenia witaminy D lub wapnia
• Niedożywienie
• Otyłość
• Sterydoterapia lub chemioterapia

Do kluczowych objawów wystąpienia stawu rzekomego należą:

• Ból nasilający się podczas poruszania kończyną, który pacjenci zaczynają odczuwać po około pół roku od wystąpienia urazu
• Ograniczenie zakresu ruchów kończyny
• Widoczne zniekształcenie kończyny, jej obrzęk, tkliwość i ucieplenie

Analogiczne objawy obserwowane są w przypadku pozostałych zaburzeń zrostu.

Podstawą diagnostyki stawu rzekomego oraz innych powikłań zrostu jest zazwyczaj badanie RTG. Zdjęcie rentgenowskie obrazuje nieprawidłowości w miejscu złamania, nierokujące samoistnego zrośnięcia kości.

Badaniem wspierającym diagnostykę jest ponadto tomografia komputerowa oraz scyntygrafia kości, pozwalająca przeanalizować prawidłowość unaczynienia okolicy złamania.

Leczenie zaburzeń zrostu dopasowywane jest do potrzeb i historii choroby każdego pacjenta. Mówimy zasadniczo o dwóch typach leczenia – zachowawczym i operacyjnym.

Pierwsze z wyboru leczenie zachowawcze obejmuje poprawę i kształtowanie prawidłowych nawyków –  odpowiednią dietę, bogatą w witaminę D, wapń i białko oraz suplementację witaminy D3 i wapnia. Uzupełnione jest ono fizykoterapią i fizjoterapią oraz rekomendacjami w zakresie samodzielnego wykonywania ćwiczeń. 

Nowoczesne schematy leczenia mogą objąć także działanie polem magnetycznym, elektrycznym i ultradźwiękami, podawanie czynników wzrostu PRP czy przeszczep komórek macierzystych.

W przypadku złamań nierokujących samoistnego prawidłowego zrośnięcia, dla przywrócenia sprawności i zahamowania dalszej degeneracji kości kluczowe jest leczenie operacyjne. Rekomendowanym rozwiązaniem jest otwarta operacja, umożliwiająca oczyszczenie, nastawienie chorej kości i ewentualne uzupełnienie jej ubytków implantami lub autoprzeszczepami, pobieranymi z talerza biodrowego pacjenta.

Rehabilitacja po zabiegu operacyjnym obejmuje rekomendacje analogiczne, jak w przypadku leczenia zachowawczego – fizjoterapię i ćwiczenia, odpowiednią dietę, utrzymanie prawidłowej masy ciała i jeśli występuje u pacjenta – rzucenie nałogu tytoniowego.