“Haluksy” to określenie wdzięczne i przyjemnie brzmiące jedynie z nazwy. Potoczna nazwa paluchów koślawych, bo o nie chodzi, wywodzi się łacińskiego określenia ”hallux valgus”. Valgus oznacza dosłownie “ koślawy”.

Wspomniane wykoślawienie, czyli zniekształcenie palucha, polega na zmianie naturalnej biomechaniki stopy. Duży palec stopy stopniowo ulega odchyleniu w stronę pozostałych palców a u jego podstawy pojawia się i powiększa bolesny guzek. Efektem tych niekorzystnych zmian jest poszerzenie przodostopia (przedniej części stopy) oraz wystąpienia płaskostopia poprzecznego.
Haluksy, zwane też halluksami, to nie tylko problem estetyczny. Z czasem wada pogłębia się, dając szereg dolegliwości bólowych, utrudniając dobór obuwia a z czasem – poruszanie się.

Niekorzystne zmiany zazwyczaj występują na obu stopach, jednak mogą się różnić wyglądem oraz stopniem deformacji czy dolegliwości bólowych.

Na pojawienie się haluksów wpływają zarówno czynniki wewnętrzne jak i zewnętrzne.

Do wewnętrznych należy zaliczyć naszą genetykę. Ze względu na mniej odporną na zniekształcenia budowę stóp kobiet haluksy pojawiają się częściej właśnie u nich. Ze względu na predyspozycje genetyczne mogą pojawiać się już u ludzi młodych.
W przypadku występowania haluksów w rodzinie należy zatem zwrócić szczególną uwagę na kształtowanie prawidłowej postawy ciała dzieci i młodzieży oraz noszenie przez nie odpowiednio dobranego, wygodnego obuwia.

Haluksy pojawiają się również u pacjentów o nietypowej budowie stopy, np. tych z paluchem dłuższym od drugiego palca, osób po urazach i amputacjach, pacjentów z płaskostopiem czy z nadmierną ruchomością stawów pierwszej kości śródstopia.

Do wewnętrznych przyczyn powstawania haluksów można zaliczyć również otyłość pacjenta czy reumatoidalne zapalenie stawów, które wpływają na deformację w obrębie stopy.
Mówiąc zaś o czynnikach zewnętrznych, mówimy przede wszystkim o niekorzystnym wpływie nieodpowiednio dobranego, wąskiego obuwia, często wyposażonego w wysokie obcasy. Wykonywanie długotrwałej i obciążającej stopę pracy w pozycji stojącej również zwiększa ryzyko wystąpienia paluchów koślawych.

Podsumowując, na pojawienie się haluksów narażone są przede wszystkim kobiety, obciążone w tym kierunku genetycznie czy chorobowo, noszące niewłaściwe obuwie i/lub długotrwale przebywające w pozycji stojącej. Czas zatem sprawdzić, jak dokładnie powstaje owa deformacja.

Wspomniane noszenie ciasnych i wąskich butów, zwłaszcza na wysokim obcasie, obciąża przednią część stopy i wpływa na obniżenie łuku poprzecznego stopy. Wąski czubek buta ustawia stopę długotrwale w nieprawidłowej pozycji i obciąża paluch. Na skutek osłabienia więzadeł kości śródstopia stopniowo oddalają się od siebie a ścięgna kontrolujące paluch zaczynają inaczej pracować, wadliwie go ustawiając. Paluch odgina się w stronę pozostałych palców. W ten sposób zwyrodnienie stopniowo pogłębia się. 

Haluksy to nie tylko problem estetyczny, choć często to właśnie on skłania pacjentów do odwiedzenia lekarza, zanim jeszcze pojawią się pogłębione dolegliwości bólowe.
Warto zwrócić również uwagę na pierwsze niepokojące symptomy haluksów, takie jak wybrzuszenie czy podwinięcie palucha, problemy z chodzenieniem, modzele, bóle śródstopia czy dyskomfort podczas noszenia obuwia.

W razie wystąpienia wyżej wymienionych dolegliwości należy możliwie szybko zasięgnąć opinii lekarza ortopedy. Specjalista obejrzy i oceni stopę i zapozna się z historią choroby. Zleci badania RTG, dzięki którym oceni również nieprawidłowości w kątach stopy. Na tej podstawie będzie w stanie zalecić rehabilitację lub skierować pacjenta na zabieg chirurgiczny.

Nieleczone haluksy mogą prowadzić do rozwoju zmian zwyrodnieniowych w stawach kolanowych i biodrowych. To zaś może znacząco wpłynąć na nasze możliwości poruszania się i obniżyć ogólny
komfort życia. Ponadto wraz z halluksami występują w wielu przypadkach schorzenia towarzyszące, takie jak płaskostopie, palce młoteczkowate (podwichnięcie grzbietowe palca II) czy szponiaste, które dodatkowo wpływają negatywnie na nasze codzienne funkcjonowanie.

Leczenie halluxów może mieć charakter zachowawczy lub operacyjny.
Ten pierwszy daje pożądane efekty jedynie w przypadku niewielkiego stopnia deformacji. Polega np. na profesjonalnej rehabilitacji, noszeniu odpowiedniego obuwia, separatorów, wkładek czy ortez oraz np. redukcji masy ciała czy przyjmowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych. W wielu przypadkach konieczne jest jednak leczenie operacyjne jednej lub obu stóp.

Przed zabiegiem operacyjnym konieczne jest wykonanie morfologii krwi i poziomu CRP i elektrolitów, poziomu glukozy, koagulologii, wirusologii WZ-W. Wymagane jest zaszczepienie się na przeciw żółtaczce WZW-B. Niezbędne jest wykonanie badania EKG oraz RTG stóp w pełnym obciążeniu. Pacjent przed samym zabiegiem musi przebywać na czczo. Stosowane regularnie leki powinien przyjąć pod kontrolą lekarza.

Zabieg odbywa się w znieczuleniu. Jego rodzaj dobiera chirurg i anestezjolog w porozumieniu z pacjentem. Procedura trwa około dwóch godzin, a już po kilkunastu godzinach po jej zakończeniu zalecane jest poruszanie się w odpowiednim obuwiu. Stopniowo wdrażana jest także rehabilitacja.

Po 2 tygodniach od zabiegu zdejmowane są szwy, a po 6 odbywa się wizyta kontrolna, na którą konieczne jest wykonanie aktualnego zdjęcia RTG stóp. Na podstawie jego oceny lekarz może zalecić rezygnację z obuwia ortopedycznego na rzecz codziennego.

Samo postępowanie operacyjne haluksów może przybierać dwa kierunki:

• Pierwszy, rzadko wykonywany, to plastyka tkanek miękkich, przeprowadzana w sytuacji niewielkich zniekształceń. Polega na korektach takich jak m.in.: plastyka torebki stawowej oraz usunięcie przerośniętych tkanek.
• Drugi to zabiegi na tkance kostnej, uzupełniony wyżej wspomnianą plastyką tkanek miękkich.

Chirurg wybierając odpowiednią metodę uzależnia ją od charakteru zmiany, wieku pacjenta, stanu naczyń i wyników badań RTG. W trakcie zabiegu przecina, przesuwa i zespala śrubami i/lub płytkami fragmenty kostne, nadając im odpowiedni kształt. Należy tu zaznaczyć, że nowoczesne płytki i śruby zastąpiły dzisiaj konieczność długotrwałego gipsowania stopy oraz stosowania drutów wystających ponad skórę.

Pacjenci powinni pamiętać o konieczności dalszej rehabilitacji przywracającej pełną sprawność stopy.

Poza początkowym odciążaniem stopy a następnie odpowiednimi ćwiczeniami pomocne będą dodatkowe zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak np. krioterapia.

Po zabiegu operacyjnego usunięcia haluksów nie wolno zapominać o noszeniu odpowiednio dobranego, wysokiej jakości obuwia, dbaniu o odpowiednią postawę oraz masę ciała. Dzięki temu będziemy mogli sprężystym krokiem maszerować dalej przez życie.

Warto przy okazji wspomnieć, że powikłania po zabiegu zdarzają się niezwykle rzadko i dotyczą zazwyczaj problemów z gojeniem rany pooperacyjnej czy dolegliwości bólowych.